Na een weekje strand in Seminyak, was het in de Borobudur weer tijd voor wat culturele activiteiten. We moesten eerst even langs de supermarkt, wat een bezienswaardigheid op zich was. (Sowieso, supermarkten in het buitenland zijn leuk. Het geeft een zo non-toeristisch mogelijk inkijkje in de levenswijze van de plaatselijke bevolking.) Ten eerste leek het meer op een IKEA dan op een supermarkt: torenhoge stellingen met daarin stapels en stapels kartonnen dozen. Het leek wel een magazijn, en even later bleek dat ook te kloppen – naast supermarkt was het ook een soort distributiecentrum voor alle mensen met een ‘supermarkt aan huis’. Zij kochten daar groot in, om het vervolgens in hun eigen winkeltjes weer door te verkopen.
De officiële excursie van vandaag was echter niet de supermarkt, maar een batik- en zilverwerkplaats in Jokjakarta. Het waren beiden kleinschalige werkplaatsen, waar een stuk of twintig man op hun dooie gemakje bezig was, niet gehinderd door de vier toeristen die opeens binnenkwamen. Ik weet dat het mij op mijn zenuwen zou werken, hoor. En al helemaal met zo’n soort bezigheid. Zowel bij het maken van batik stoffen als het bewerken van djokja zilver bleek veel precisie te komen kijken. Een vaste hand en vingers gemaakt voor details, dat waren twee cruciale benodigdheden. Daaruit vloeiden zilveren sieraden voort, zilveren bestek en zelfs hele boten vervaardigd uit zilver. (‘Bijzonder’, ‘apart’ of ‘speciaal’, zou ik het noemen.) Zijde werd voorzien van eindeloze laagjes was en verf, door immer geduldige handen.
De kunst van 